„მომწყურდი საოცარი ძალით“

ავტორი გია ბეშიტაიშვილი

1975 წლის 12 თებერვალს ჩვენ ოფიციალურად ჩავირიცხეთ მოსკოვის
კამერულ მუსიკალურ თეატრში სოლისტებად. არა სტაჟიორებად, არამედ
სოლისტებად. ამ თეატრში ყველა მომღერალი ითვლებოდა სოლისტად! ვინაიდან თეატრს საშტატო ერთეულში არ ყავდა საოპერო გუნდი, ყველა სოლისტი საჭიროების შემთხვევაში ვალდებული ვიყავით შეგვესრულებინა გუნდის ფუნქციაც!
აი ასეთი თავისებური სპეციფიკა გააჩნდა კამერულ მუსიკალურ თეატრს!
მიმაჩნია, რომ ინფორმაციის უქონლობის გამო, ჩვენ სამწუხაროდ დაუშვით
შეცდომა. მივატოვეთ გორკის პარკში საათივით აწყობილი სამუშაო ადგილი,
საუკეთესო პირობებით: ხელმძღვანელობის კეთილი დამოკიდებულებით, საკმაოდ მაღალი ხელფასებით და რაც მაშინ ჩვენთვის მთავარი იყო – დღის სამუშაო დროის განაწილებით. პარკში საღამოს საათებში მუშაობა გვაძლევდა დილიდან საღამომდე თავისუფალ დროს, რასაც მთლიანად ვიყენებდით საკავშირო რადიოში ჩაწერების გასაკეთებლად! თეატრში მუშაობით კი ეს შესაძლებლობა გვეკარგებოდა! თეატრში მუშაობის განრიგი ასეთი იყო: დილის 10 საათიდან რეპეტიციები 14:00 საათამდე, საღამოს კი 18:00 საათიდან 23:03 საათამდე სპექტაკლები.
ცოტა მოგვიანებით გამოირკვა, რომ თეატრი შედიოდა რუსეთის საკონცერტო
ორგანიზაციის «როსკონცერტის» შემადგებლობაში, შეზღუდული საშტატო და
ფინანსური შესაძლებლობით! ფიზიკურად თეატრის შენობა იმყოფებოდა მეტრო
«სოკოლ»-თან, იქ სადაც უფრო ადრე იყო კინოთეატრი «სოკოლი». მრავალ-
სართულიან შენობის სარდაფში, საომარი თავდასხმის დროს თავშესაფარში, ე. წ.
«ბომბეუბეჟიშეში».
შესაფერისად თეატრის შინა სივრცის მოცულობა სარდაფში ძალიან
შეზღუდული იყო. დარბაზი იტევდა დაახლოებით 100/120 მაყურებელს, პატარა
სცენით, სადაც ორკესტრი და მომღერლები გაჭირვებით თავსდებოდნენ. ორი
პატარა გრიმიორკით არტისტებისთვის, სარეპატიციო სამი პატარა ოთახით და
კაბინეტით თეატრის დირექციისთვის. ასეთი პირობების მიუხედავად საღამოებით ამ დარბაში ხდებოდა რაღაც სასწაული, დარბაზი მთლიანად ივსებოდა მაყურებლებით! დამატებითი სკამების დადგმაც კი არ შველოდა და ბევრი მაყურებელი ფეხზე დამდგარი ბოლომდე უყურებდა საოცარ საოპერო შედევრებს, რომელსაც ახორციელებდა გენიალური ოპერის რეჟისორი ბორის ალექსანდრეს ძე პოკროვსკი!

თეატრის ძირითად მაყურებელს წარმოადგენდა მოსკოვის ინტელიგენცია. ვის
არ ნახავდა ადამიანი ამ სპექტაკლებზე: ოპერის მოყვარულებს, მწერლებს,
კინორეჟისორებს, პოეტებს, არტისტებს, ბორის პოკროვსკის რეჟისურით
დაინტერესებულ სპეციალისტებს, მაღალი თანამდებობების პირებს. პოკროვსკის
სპექტაკლებზე დასწრება მაშინ კარგ ტონად ითვლებოდა!
თეატრის რეპერტუარს შეადგენდა იშვიათი და მსმენელისთვია ჯერ კიდევ
უცნობი მუსიკალური ნაწარმოებები, თანამედროვე კომპოზიტორების ერთ აქტიანი ოპერები. რა თქმა უნდა ყველაფერი სრულდებოდა რუსულ ენაზე! ჩვენი რუსულ ენაზე ლაპარაკი ბოლო ორი წლის განმავლობაში საკმაოდ წაიწია წინ, მაგრამ ჯერ კიდევ ბევრი მუშაობა გვჭირდებოდა ამ საკითხის მოსაგვარებლად. ამას კიდევ რაღაცა ეშველებოდა დიდი მონდომების წყალობით, მაგრამ თეატრის
რეპერტუარში არ აღმოჩნდა არც ერთი იტალიელი კომპოზიტორის ოპერა, სამწუხაროდ ეს უკვე აღმოჩნდა მეორე დამახასიათებელი სპეციფიკა მოსკოვის კამერული მუსიკალური თეატრის!
ჩვენ დაგვევალა შეგვესწავლა ა. ხოლმინოვის ოპერები «შინელი», «კოლიასკა»
და დიმიტრი შოსტაკივიჩის „ნოს». დაგვინიშნეს რეპეტიციები ჯერ
კონცერტმეისტერთან და ცოტა უფრო მოგვიანებით რეჟისორის ასისტენტთან.

ჩვენდა მოულოდნელად თეატრის წამყვანმა მომღერალმა ქალმა, მარია
ლემეშევამ დაჟინებით მოითხოვა, რომ ჩვენ ასევე შეგვესწავლა მოცარტის ოპერა
«დირექტორ თეატრა», სადაც თავად მღეროდა მთავარ პარტიას! მარია აღმოჩნდა
ცნობილი რუსი მომღერლის, სერგეი ლემეშევის ქალიშვილი, მისი დედა –
სახელგანთქმული მომღერალი ირინა მასლენნიკოვა თავის დროზე გაშორებია
სეგეი ლემეშევს და ცოლად გაყოლია ბორის პოკროვსკის. ამიტომ თეატრის
მთავარი რეჟისორი ბორის პოკროვსკი ითვლებოდა მარიას მამინაცვალად! აი ასე
მარია ითვლებოდა ორი დიდი ხელოვნის შვილად!
მინდა შეგახსენოთ, რომ სერგეი ლემეშევი პირველი მოსმენის დროს
არ მიიღეს დიდ თეატრში სოლისტად. განაწყენებულმა დატოვა მოსკოვი და
წავიდა სვერდლოვსკში, სადაც დაიწყო მუშაობა ოპერის თეატრში! ვიდრე
ლემეშევი დაბრუნდებოდა მოსკოვის დიდ თეატრში, როგორც უკვე
სახელგანთქმული მომღერალი, ის კარგა ხანს მუშაობდა თბილისის ოპერის
თეატრში. ჩვენთან გაცნობისას, მან დიდი მადლიერებით გაიხსენა თბილისში
მუშაობის პერიოდი, დიდი სიყვარულით მოიხსენია ოპერის თეატრის მთელი დასი, განსაკუთრებით კი დავით ანდღულაძე, როგორც საუკეთესო ტენორი!
ჩვენი თეატრში გაფორმების დღესავე დირექტორმა მ. ოსიპოვმა გააგზავნა
კულტურის სამინისტროში ჩვენი საბუთები, შუამდგომლობით, დაენიშნათ ჩვენთვის სამომღერლო 10 მანეთიანი განაკვეთები! ჩვენ კი დიდი მონდომებით დავიწყეთ ახალი ნაწარმოებების შესწავლა, დავდიოდით რეპეტიციებზე და ვესწრებოდით საღამოს სპექტაკლებს! მალე ჩვენ დავიწეთ მონაწილეობის მიღება კომპოზიტორ ა. ხოლმინოვის ოპერა «კალიასკის» წარმოდგენებში. კომპოზიტორი, კოლეგები და ხელმძღვანელობა ჩვენით კმაყოფილები იყვნენ, მათი დამოკიდებულება ჩვენსმიმართ იყო საუკეთესო, ჩვენ კი უკვე ამ დროისათვის ძალიან კარგად გვესმოდა, რომ კამერული მუსიკალური თეატრი თავისი სპეციფიკური რეპერტუარით, არ იყო «ჩვენი თეატრი»! ხელფასებიც ძალიან პატარა გვქონდა, რაც პრობლემას წარმოადგენდა ჩვენი ოჯახებისთვის!
ამ დროს დახმარება გამიწია ისევ იური სილანტიევმა, შემომთავაზა გამეკეთებია
სიმღერების არანჟიროვკები მისი ორკესტრისთვის, მას მოწონდა ჩემი ნამუშევრები:
«შენი გაკეთებული არანჟიროკებით ჩემი ორკესტრი სულ სხვანაირად, უკეთესად
ჟღერსო». მაძლევდა ცნობილი კომპოზიტორების სიმღერების კლავირებს, რომ
გამეკეთებინა არანჟიროვკა ორკესტრისთვის!

საკავშირო რადიოში არანჟიროვშიკებს თითოეულ ტაქტში უხდიდნენ
10 კაპიკს, თქვენთვის გასაგები რომ იყოს, თუ სიმღერა მოიცავდა 100 ტაქტს,
ეს ნიშნავდა, რომ გამოვიმუშავებდი 10 მანეთს! თუმცა ეს არ იყო დიდი
ანაზღაურება ამ საკმაოდ რთული და მძიმე სამუშაოსთვის, მიუხედავად ამისა
ბევრი ცნობილი მუსიკოსი არ თაკილობდა არანჟიროვშიკად მუშაობას! უფრო
მეტიც, სასახელოდაც კი მიიმჩნევდნენ გამორჩეულნი ყოფილიყვნენ საუკეთესო
მუსიკოსთა შორის. უკვე დადგა ის დრო, როცა კომპოზიტორისა და პოეტის
გვარების გამოცხადებისას, ასახელებდნენ არანჟირების გამკეთებლის გვარსაც.
აქ მუშაობდა გიორგი გარანიანი, ფირმა მელოდიის ანსამბლის დირიჟორი,
კომპოზიტორი ვალერი ზუბკოვი – მხატვრული ფილმის «ციგან»- ის მუსიკის
ავტორი. კომპოზიტორები: რაიმონდ პაულსი, ევგენი დოგა, ალექსანდრ ზაცეპინი, ალექსეი ეკიმიანი, გიორგი მოვსესიანი, დავით ტუხმანოვი, იგორ ბრილი. შეიძლება ახალგაზრდა თაობისთვის ეს გვარები უცნობიც კი იყოს, მაგრამ ამ მუსიკოსებმა თავის დროზე შექმნეს საბჭოთა სიმღერების ახალი საესტრადო ეპოქა!
მინდა გავიხსენო ერთი პატარა ეპიზოდი საკავშირო რადიოში ჩემი მუშაობის
დროს: იური სილანტიევმა არანჟირების გასაკეთებლად გადმომცა კომპოზიტორ
ალექსანდრა პახმუტოვას სიმღერის კლავირი, მიძღვნილი საბჭოთა კავშირის
პირველ კოსმონავტის იური გაგარინისადმი «ზნაეტე, კაკიმ ონ პარნემ ბილ». თან
გამაფრთხილა, რომ კოსმონავტიკის დღესთან დაკავშირებულ კონცერტისთვის ეს
სიმღერა სასწაფროდ უნდა ჩავწეროთ, დიდი თეატრის სოლისტ ალექსანდრე ვოროშილოსთან ერთადო! ერთი კვირის შემდეგ, რადიოს №1 სტუდიაში შედგა ამ სიმღერის ჩაწერა, რამაც სტუდიაში მუსიკოსების, დირიჟორის და სოლისტის. ხმის ჩასაწერ ოთახში კი ხმის რეჟისორის არკადი მელიტონიანთან ერთად კომპოზიტორ ალექსანდრა პახმუტოვას ჯერ გაურკვევლობა, შემდეგ კი გაოცება გამოიწვია!
ვცდილობდი სიტყვებით ამეხსნა თქვენთვის, გაზეთის მკითხველებისთვის თუ რამოხდა, რამ გამოიწვია გაურკვევლობა და გაოცება სიმღერის ჩაწერის დროს,
მაგრამ არაფერი არ გამომივდა. ამიტომ გთხოვთ გაიხსენოთ ათასჯერ
ტელევიზორში ნანახი კოსმოსური რაკეტის კოსმოსში გაშვება ბაიკანურიდან, როცაგაისმის სიტყვა «სტარტ», ამ დროს რაკეტის ძრავების ჩართვის ხმა ისმის, უფრო სწორად ხმაური, რომელიც თანდათანობით ძლიერდება და რაკეტა იწყებს ფრენას ზეცისკენ, კოსმოსისკენ! თუ წარმოიდგინეთ და გაიხსენეთ ეს მომენტი, სწორედ ეს სასტარტო ხმაური გაიგონეს სტუდიაში მყოფმა მუსიკოსებმაც, დირიჟორმაც და სოლისტმაც. კიდევ უფრო გაოცებულები იყვნენ ალექსანდრა პახმუტოვა და პოეტი ნიკოლაი დობრონრავოვი, რადგანაც ყველა მიხვდა, რომ ეს ილუზია «რაკეტის აფრენის მომენტი» შექმნილი იყო მხოლოდ და მხოლოდ ორკესტრის ინსტრუმენტების მეშვეობით!!!
მაშინ საბჭოთა კავშირში ჯერ კიდევ არ არსებობდა არანაირი სინთეზატორი,
რომლის დახმარებითაც შესაძლებელი იქნებოდა ამ ეფექტის მიღწევა!
აღტაცებულები ადამიანები მეხვეოდნენ, მკოცნიდნენ, მილოცავდნენ წარმატებას,
ყველას აინტერესებდა როგორ მივაღწიე ასეთ ეფექტს ორკესტრის საშვალებით!
ალექსანდრა პახმუტოვას და იური სილანტიევის თხოვნით საკავშირო რადიოს
ხელმძღვანელობამ ასეთი წარმატებისთვის დამაჯილდოვა საპატიო სიგელით! ამ
ამბავმა არანჟიროვშიკების წრეში დიდი აღიარება მომიტანა! ჩემთვის კი
განსაკუთრებით სასიამოვნო იყო, როცა სატელევიზიო კონცერტში
ამ სიმღერის გამოცხადებისას, კომპოზიტორის და პოეტის გვარების მერე
გამოაცხადეს არანჟიროვშიკის გია ბეშიტაიშვილის გვარი.
1975 წლის განმავლობაში ჩვენ ჩავწერეთ საკავშირო რადიოს ოქროს ფონდში
თორმეტი ყველაზე პოპულარული ნეაპოლიტანური სიმღერა! ფირმა «მელოდიამ» კი ეს სიმღერები დაბეჭდა და გამოუშვა პლასტინკების სახით, გასაყიდად მთელ საბჭოთა კავშირში. ჩავწერეთ ქართული ხალხური და საესტრადო სიმღერები, რამაც განსაკუთრებით დიდი მოწონება იქონია რადიოს მსმენელთა შორის.
წერილებით პირადად მოგვმართავდნენ როგორც ჩვენ ასევე ათასობით წერილებს
უგზავნიდნენ საკავშირო რადიოს და ტელევიზიის რედაქციებს თხოვნით –
გადმოეცად სიმღერები ჩვენი შესრულებით.
მოსკოვში საქართველოს საელჩოს კულტურის განყოფილებამ წერილით
მიმართა საკავშირო რადიოს ხელმძღვანელობას, სადაც მადლობას უხდიდნენ
ჩვენს მიმართ გამოჩენილი ყურადღებისთვის და დახმარების გაწევისთვის! სწორედ ამ პერიოდში საელჩომ დაიწყო ჩვენი, როგორც მომღერლების მიწვევა
კონცერტებში საქართველოს კულტურის დღეების ჩატარებისას, როგორც
მოსკოვში, ასევე რუსეთის სხვადასხვა ქალაქებში. საქართველოს კულტურის
დღეებში მონაწილეობას ჩვენთან ერთად იღებდნენ თამარ გვერდწითელი,
მომღერალი ბოჯგუა და ქართული ცეკვების ანსამბლი «კოლხიდა» რევაზ
ჯანიაშვილის ხელმძღვანელობით!
მინდა გავიხსენო იმ დროინდელი ერთი არასასიამოვნო ამბავი ჩვენი
ცხოვრებიდან. ისეთი ცუდი ამბავი, გურიაში რომ იტყვიან: «ძაღლის ნაკბენივით
დამამახსოვრდაო!» სწორედ იმ დროს, როცა საქართველოს საელჩომ წერილობით
მადლობა გადაუხადა საკავშირო რადიოს მუსიკალურ რედაქციას, მთავარმა
რედაქტორმა გენადი ჩერკასოვმა მე და გოგი დაგვიბარა თავის კაბინეტში.
მოგვიყვა ამბავი, რომელიც ჩვენ პირადად გვეხებოდა! წინა დღით მასთან მისულა ერთი ცნობილი ქართველი მომღერალი და აღელვებული ტონით უკითხავს: «რატომ ჩემ ჩანაწერებს არ იღებთ ოქროს ფონდშიო?» პასუხად ჩერკასოვს უთქვამს:

– თქვენ კითხვაზე შეგიძლიათ მიმართოთ სამხატვრო საბჭოს.
– განა თქვენ არა ხართ მთავარი რედაქტორი? – ჩაძიებია მომღერალი!
_  დიახ, მთავარი რედაქტორი ვარ! მაგრამ მე არ მაქვს უფლება ჩავერიო
სამხატვრო საბჭოს საქმიანობაში.
_  არაფერი არ მესმის! იმ ქართველი ბიჭების ჩანაწერებს ოქროს ფონდში რომ
იღებთ, ეს როგორ გავიგო? ჩემზე უკეთესად მღერიან?
_  ვერც მაგ კითხვაზე გაგცემთ პასუხს. სამხატვრო საბჭო არ წყვიტავს საკითხს
ვინ უფრო კარგად მღერის. საბჭოს მოვალეობა არის, რომ ოქროს ფონდში
მიღებული ჩანაწერი პროფესიონალურად უმაღლეს დონეზე უნდა იყოს
შესრულებული! კიდევ ერთხელ გირჩევთ მიბრძანდით სამხატვრო საბჭოს
თავჯდომარესთან და იქ მიიღოთ პასუხი ყველა თქვენ კითხვებზე.
გენადი ჩერკასოვს არ დაუმალავს ჩვენთვის იმ მომღერლის სახელი და გვარი.
მე არც ერთ შემთხვევაში, არამც თუ გაზეთში, არსად, არასდროს არ დავასახელებ
მის სახელს და გვარს. თუ გინდაც იმიტომ, რომ თქვენთვის ის არის კარგად
ცნობილი მომღერალი და თქვენთვის სახელოვანი ადამიანი! მირჩევნია თქვენ
მახსოვრობაში ის დარჩეს ღირსეულ ადამიანად! ჩემი ცხოვრების მანძილზე ბევრი შურიანი და ბოროტი ადამიანი შემხვედრია, მაგრამ მე არ ვაპირებ არავის
განკითხვას. გამიგია «კარგ ოჯახში ერთი მახინჯიც გამოერევაო!». მე გავიხსენე ის მომღერალი იმიტომ, რომ მან ჩვენ ცხოვრებაში კიდევ რამოდენჯერმე გამოიჩინა თავი, თავისი სიმახინჯით. თქვენ ალბათ უკვე მიაქციეთ ყურადღება, რომ მე ყოველთვის მიუთითებ დღეს, თვეს და წელს ყველა იმ ფაქტებზე, რაზეც
მოგითხრობთ გაზეთ «ალიონში»!
დაუბრუნდეთ მოსკოვს! 1975 წლის 30 დეკემბერს «როსკონცერტის»
დავალებით კამერული თეატრის დირექციამ მიგვავლინა «ვტმეი»-ში, «საკავშირო საესტრადო ხელოვნების შემოქმედებით სახელოსნოში», იმ მიზნით, რომ მოგვემზადებია საესტრადო დიდი პროგრამა ცნობილი მომღერლის გიორგი
ვინოგრადოვის ხელმძღვანელობით. ვინაიდან წინასწარ იყო ცნობილი, რომ 1976
წლის ზაფხულში, რუსეთში ჩატარდებოდა საკავშირო კონკურსი ესტრადის
მომღერალთა შორის. სწორედ ამ კონკურსში მონაწილეობის მისაღებად
მიგვავლინა თეატრის ხელმძღვანელობამ «ვტმეი»-ში. ერთდროულად ჩვენ
ვაგრძელებდით მუშაობას და ოპერების შესწავლას კამერულ მუსიკალურ თეატრის რეპერტუარიდან.
როგორ წარიმართა ჩვენი ამბები «ვტმეი»-ში პროგრამის მომზადების დროს და
საკავშირო კონკურსში მონაწილეობისას, ამის შესახებ მოგითხრობთ გაზეთ
«ალიონის“ შემდეგ სტატიაში. გისურვებთ ჯამრთელობას და ბედნიერებას!

მსგავსი სტატიები